काठमाडौँ । कञ्चनपुरका विपिन जोशीको नाम आज हरेक नेपालीको मनमा एउटा असहज प्रतीक्षा र प्रार्थना बनेर बसेको छ। इजरायलको ‘सिक्दै कमाउँदै’ कार्यक्रम अन्तर्गत आफ्नो भविष्य खोज्न गएका एक निर्दोष नेपाली विद्यार्थी हमासद्वारा बन्धक बनाइएको झण्डै २ वर्ष भइसकेको छ।

विसं २०८० असोज २० गतेदेखि परिवारको सम्पर्कबाहिर रहेका विपिनको रिहाइको आशामा उनको परिवार मात्र होइन, सम्पूर्ण राष्ट्र नै छटपटाइरहेको छ। यही छटपटी र आशाको दियो बोकेर विपिनकी आमा पद्मा र बहिनी पुष्पा जोशी अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा आफ्नो आवाज सुनाउन इजरायल प्रस्थान गरेका छन्।

उनीहरूको यो यात्राले विपिनको रिहाइका लागि के-कस्ता कदम चाल्नुपर्छ भन्ने प्रश्नलाई थप गम्भीर बनाएको छ।

विपिन जोशीको सकुशल रिहाइ एउटा जटिल र बहुआयामिक चुनौती हो, जसको समाधानका लागि बहुपक्षीय र निरन्तर प्रयास आवश्यक छ। यसका लागि निम्न कदमहरूमा जोड दिनु अपरिहार्य देखिन्छ :
१. उच्चस्तरीय र परिणाममुखी कूटनीतिक पहल
नेपाल सरकारले विपिनको रिहाइका लागि कतार र इजिप्टजस्ता मध्यस्थकर्ता राष्ट्रहरूसँग निरन्तर संवाद गरिरहेको बताएको छ।ृज्ञे तर, अब यो संवादलाई परिणाममुखी बनाउन उच्च राजनीतिक तहबाटै विशेष पहल गर्नुपर्छ। परराष्ट्र मन्त्री र प्रधानमन्त्रीस्तरबाटै मध्यस्थकर्ता राष्ट्रका समकक्षीहरूसँग सिधा र नियमित सम्पर्क गरी विपिनको स्थितिको जानकारी लिने र रिहाइको वातावरण बनाउन ठोस आग्रह गर्नुपर्छ। विपिन एक निर्दोष र कुनै पनि सैन्य गतिविधिमा संलग्न नभएका विदेशी नागरिक भएकाले उनको रिहाइलाई मानवीयताको आधारमा प्राथमिकतामा राख्न नेपालले आफ्नो कूटनीतिक सामर्थ्यको पूर्ण प्रयोग गर्नुपर्छ।

२. अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चको अधिकतम उपयोग
विपिनकी आमा र बहिनीलाई इजरायली सरकारको पहलमा संयुक्त राष्ट्र संघजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा पुर्‍याउने तयारी आफैँमा एक सकारात्मक कदम हो।ृद्देृघे एउटी आमाको आँसु र परिवारको पीडाले विश्वको ध्यान तान्न सक्छ। यो मञ्चमा विपिन कुनै द्वन्द्वको पक्ष नभई एक निर्दोष विद्यार्थी भएको सत्यलाई स्थापित गराउन सक्नुपर्छ।ृद्धे नेपाल सरकारले पनि संयुक्त राष्ट्र संघ, मानवअधिकार परिषद् लगायतका फोरमहरूमा यो मुद्दालाई निरन्तर उठाई हमासमाथि अन्तर्राष्ट्रिय मानवीय कानुन अन्तर्गत नैतिक र कूटनीतिक दबाब सिर्जना गर्नुपर्छ।
३. मानवीय संगठनहरूको भूमिका
अन्तर्राष्ट्रिय रेडक्रस  जस्ता मानवीय संगठनहरूको भूमिका यस्तो अवस्थामा महत्त्वपूर्ण हुन्छ।ृछेृटे रेडक्रसले युद्धरत पक्षहरूबीच तटस्थ मध्यस्थकर्ताको रूपमा काम गर्ने अनुभव सँगालेको छ। नेपाल सरकारले रेडक्रसमार्फत विपिनको स्वास्थ्य अवस्थाबारे जानकारी लिने, परिवारसँग सन्देश आदानप्रदान गर्ने वातावरण मिलाउने र अन्ततः रिहाइ प्रक्रियामा सहजकर्ताको भूमिका खेल्न औपचारिक आग्रह गर्न सक्छ। बन्धकहरूको रिहाइ सम्बन्धी सम्झौता भएमा त्यसको कार्यान्वयनमा रेडक्रसले प्राविधिक र मानवीय सहयोग प्रदान गर्दछ।

४. परिवारको अभियानलाई राष्ट्रिय समर्थन
विपिनको परिवारले देखाएको साहस र उनीहरूको अभियानलाई राष्ट्रिय ऐक्यबद्धताको खाँचो छ। पद्मा र पुष्पा जोशीको आवाजलाई देशका नागरिक समाज, मिडिया र सम्पूर्ण राजनीतिक दलहरूले साझा आवाज बनाउनुपर्छ। यसले एकातिर परिवारलाई मानसिक बल प्रदान गर्छ भने अर्कोतिर सरकारलाई थप जिम्मेवार र सक्रिय हुन प्रेरित गर्छ। सामाजिक सञ्जालदेखि अन्तर्राष्ट्रिय मिडियासम्म विपिनको मानवीय कथालाई फैलाएर विश्वव्यापी सहानुभूति र समर्थन जुटाउन सकिन्छ।

विपिन जोशीको रिहाइको बाटो कठिन छ तर असम्भव छैन। सरकारको निरन्तर र सशक्त कूटनीतिक प्रयास, परिवारको पीडादायी तर साहसिक अभियान, अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको मानवीय दबाब र रेडक्रसजस्ता संस्थाको तटस्थ सहजीकरणको एकीकृत प्रयासले मात्र विपिनलाई सकुशल घर फर्काउने आशा जीवित राख्न सकिन्छ। त्रिभुवन विमानस्थलमा बगेका पद्मा र पुष्पाका आँसुलाई खुशीको आँसुमा बदल्नु आज नेपालको साझा राष्ट्रिय लक्ष्य बन्नुपर्छ।